Algemene informatie
De egel (Erinaceus europaeus)
Kenmerken van de egel en zijn levenswijze.
| Klasse: | Mammalia (zoogdieren) |
| Orde: | Insectivora (insekteneters) |
| Familie: | Erinaceidae (egels) |
| Geslacht: | Erinaceus europaeus (Europese egel) |
| Soort: | Erinaceus europaeus (Europese egel) |
De egel, de Latijnse naam is Erinaceus Europaeus, is een schemer- en nachtdier. In de donkere uurtjes zal hij zijn voedsel bij elkaar proberen te zoeken. Hiervoor legt hij grote afstanden af, minstens een kilometer per nacht. De egel behoort tot de carnivoren, dit wil zeggen dat hij een vleeseter is.
De egels die overdag gezien worden zijn meestal in nood. De volwassen egel heeft ongeveer 7000 stekels op zijn rug en twee kleine kraaloogjes waar hij overdag nauwelijks iets mee ziet, vandaar zijn nachtelijke leefwijze. De egel is een zoolganger, dat betekent dat hij plat op zijn voetjes loopt. Als de egel loopt lijkt het of hij heel dicht bij de grond zit, maar dit is maar schijn. De egel houdt bij het voedsel zoeken zijn pootjes wat krom onder zijn lijfje, maar zodra de egel ergens voor weg loopt, komt hij omhoog en staat dan rechtop waardoor hij erg hard kan lopen.
Zintuigen
ZIEN
Een egel ziet slecht. Het is tenslotte een nachtdier.
RUIKEN
De reuk van een egel is uitstekend, ze ruiken hun voedsel, jongen en soortgenoten.
GEHOOR
Egels hebben een erg gevoelig gehoor. Zelfs tamme dieren krimpen ineen bij klikkende of piepende geluiden. Het klikken van een fototoestel kan hem van schrik op doen rollen.
PROEVEN
Het verschil tussen een lekkere kever en een pissebed is er zeker. Als het even kan laten ze de pissebed links liggen. Die smaken dan waarschijnlijk niet zo lekker.
VOELEN
Egels hebben net als veel andere dieren snorharen. Ook op de flanken hebben egels een strook haren. Ze voelen bodemtrillingen, verkeer en vijanden.
ZESDE ZINTUIG: HET ORGAAN VAN JACOBSON.
Egels beschikken over het orgaan van Jacobson. Dit extra zintuig ligt tussen het gehemelte en de neusholte. Met dit orgaan worden nieuwe luchtjes onderzocht. Eerst ruikt de egel aan de nieuwe geur, daarna komt er een flinke hoeveelheid speeksel vrij. Als de ervaring is verwerkt smeert de egel het speeksel op zijn rug. Dit laatste doet de egel om het orgaan weer schoon te maken.
Voedsel
Egels zijn voornamelijk insecteneters. Een egel in de natuur eet rupsen, larven, wormen, pissebedden, slakken, oorwurmen, mieren, spinnen, enz. Maar soms ook een zieke of dode muis, een nest muizen, kikkers, padden en zelfs af en toe bijen en wespen. Door hun goede reukvermogen en hun goede gehoor weten ze al deze prooidieren op te sporen. Egels maken een hoop herrie tijdens het eten. Ze smakken en snuiven er op los. Na het ontwaken uit de dagslaap snuffelt de egel voortdurend rond. Hij ruikt in de lucht, aan boomstammen en woelt mos en bladeren om met zijn poten en zijn natte neus. (Zo worden zijn reukslijmvliezen vochtig gehouden). Snel bewegende dieren (hagedissen, muizen) worden dood geschud. Kauwen doet hij luid smakkend.
Voorkomen
Egels leven onder meer aan de randen van bossen, in parken en in dichtbegroeide tuinen. Ze komen in Nederland eigenlijk in elk landschap voor, zolang ze maar een droge en beschutte plaats hebben om te leven. Verder kun je ze tegenkomen in België, maar ook in een heleboel andere Europese landen en in Midden – Azië. In Nederland zijn egels volledig beschermd. Je mag gezonde egels niet mee naar huis nemen, niet doden en hun rust niet verstoren.
Winterslaap
Egels houden een winterslaap. Ze doen dat in een holletje dat bekleed is met een dikke laag bladeren. De meeste volwassen egels kruipen eind november in hun holletje en de jongen wachten daar meestal mee tot eind december. Tijdens de winterslaap daalt de lichaamstemperatuur van de egels sterk (van 35,5 C naar 5,0 C) en ook de hartslag en de ademhaling lopen flink terug (hartslag: van 180 naar 9 slagen per minuut, ademhaling: van 45 naar 3 keer per minuut). Egels leven tijdens hun winterslaap van de vetreserves die ze in de maanden daarvoor hebben opgebouwd.
Tijdens de winterslaap verliezen egels bijna 25% van hun lichaamsgewicht. Wanneer de egels eind april uit hun winterslaap ontwaken, gaan ze direct op zoek naar eten om hun gewicht zo snel mogelijk weer op het oude gewicht te krijgen.
Voortplanting
In mei en juni gaan egels paartjes vormen. Na de bevruchting duurt het nog zo’n 30 tot 40 dagen voordat de jonge egeltjes geboren worden. De kleintjes worden geboren in een nest van mos, gras en bladeren. De meeste egelwijfjes krijgen één keer per jaar 3 tot 6 jongen, die ergens tussen eind juli en half oktober geboren worden. Egeltjes worden blind en doof geboren. Vlak na hun geboorte zijn ze ook nog vrij kaal. Maar als je goed kijkt zie je toch een paar kleine, bleke stekeltjes zitten. Na ongeveer twee weken gaan de oogjes open. De egeltjes lijken dan ook al veel meer op hun ouders, want de kleine bleke stekeltjes van het begin zijn uitgegroeid tot grote, sterke stekels. Nog eens vier weken later zijn de jonge egels zelfstandig. Ze drinken dan geen melk meer bij hun moeder, maar zoeken zelf hun eten bij elkaar.
Vijanden
Veel natuurlijke vijanden hebben egels niet. Zodra ze onraad ruiken rollen ze zich op tot een bolletje. De kop, de pootjes en het staartje die geen stekels hebben zijn dan niet meer te zien. De meeste vijanden hebben ontzag voor de grote harde stekels en zoeken een andere prooi. Alleen grote roofvogels, kerkuilen, vossen, dassen en grote honden kunnen een gevaar zijn voor de egel. De grootste vijand van de egel is de mens. Egels worden vaak overreden door auto’s, maar ook land- en tuinbouwgif maakt veel slachtoffers, waaronder (biologische) slakkengif. Toch zijn egels ongevoelig voor veel giftige stoffen die voor de mens zelfs dodelijk zijn. Stekende insecten en bijtende adders deren hen niet.
 |
 |
Verwanten
De Egels worden onderverdeeld in drie groepen: woestijnegels, langooregels en gewone egels. De woestijnegels onderscheiden zich van de andere soorten door hun zeer kleine grootte met een gewicht van niet meer dan 400 gram. Langooregels zijn grotere woestijnbewoners en hun kenmerkende lange oren die boven de stekels uitsteken, zijn ontwikkeld om gemakkelijk warmte af te kunnen geven.
 – Erinaceus europaeus |
 – Paraechinus aethiopicus |
 – Hemiechinus auritus |
De Europese egel behoort tot de gewone egels. Zijn naaste verwanten: de Oost-Europese Egel, Trekegel, Zuid-Afrikaanse Egel, Somalische egel en de Viertenige Egel.
 – Erinaceus roumanicus |
 – Atelerix algirus |
 – Atelerix frontalis |
 – Atelerix sclateri |
 – Atelerix albiventris |